2018/3 Geçici vergi dönemi ayı enflasyon düzeltmesi analizi; Son 36 aylık Yİ-ÜFE artışı 72,97%, Son 12 aylık Yİ-ÜFE (yıllık enflasyon) artışı 46,15% olarak belirlenmiştir.
Yurt içi üretici fiyat endeksi 10 sene önceye göre % 175,51 , 5 sene önceye göre % 103,15 ve 3 sene önceye göre % 72,97 artmıştır, yıllık artış oranı ise uzun bir süredir %10’un üzerindedir. VUK Mükerrer 298.maddeye göre Bakanlar Kurulu mali tablolarda enflasyon düzeltmesi uygulanabilmesi için son 3 yıllık fiyat endeksindeki artışın % 100 oranında olması şartını % 35’e kadar indirmeye yetkilidir.
Artan enflasyon oranlarıyla mali tablolar gerçeği yansıtmamaktadır. VUK.geçici 31.maddeyle mali tabloların aktiflerinde yer alan taşınmazların 30.09.2018 tarihine kadar yeniden değerlemeye tabi tutma imkânı tanınmıştır, ancak mali tabloların gerçeği yansıtması için bu uygulama yeterli değildir.
Mali tabloların gerçeği yansıtması için mali tablolardaki stoklar, özsermaye, iştirakler, bağlı ortaklıklar, üretimde kullanılan her türlü makine, tesis ve cihazlar, yeraltı ve yerüstü düzenleri gibi birçok parasal olmayan kıymetlerin de enflasyon düzeltmesine tabi tutulması gerekmektedir. Bu yüzden mükellefler ilerleyen dönemlerde enflasyon düzeltmesi uygulaması beklemektedir.
1) ENFLASYON DÜZELTMESİ (MUHASEBESİ) HANGİ ŞARTLAR ALTINDA MÜMKÜNDÜR?
Vergi Usul Kanunu, Gelir Vergisi Kanunu ve Kurumlar Vergisi Kanununda Değişiklik Yapılması Hakkında 5024 Sayılı Kanun 1 Ocak 2004 tarihi itibariyle yürürlüğe girdi. 5024 sayılı kanunla 213 Sayılı VUK Mükerrer 298. Enflasyon düzeltmesi ve yeniden değerleme oranı başlığı altında;
Mükerrer Madde 298. — A) Malî tablolarda yer alan parasal olmayan kıymetler aşağıdaki hükümlere göre enflasyon düzeltmesine tâbi tutulur.
1. Kazançlarını bilanço esasına göre tespit eden gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri fiyat endeksindeki artışın, içinde bulunulan dönem dahil son üç hesap döneminde %100’den ve içinde bulunulan hesap döneminde % 10’dan fazla olması halinde malî tablolarını enflasyon düzeltmesine tâbi tutarlar. Enflasyon düzeltmesi uygulaması, her iki şartın birlikte gerçekleşmemesi halinde sona erer.
Kapsama giren mükellefler, geçici vergi dönemlerinin sonu itibarıyla malî tabloları düzenlemek ve enflasyon düzeltmesi yapmak zorundadırlar. Geçici vergi dönemlerinde yukarıda belirtilen oranların tespitinde, son üç hesap dönemi yerine üçer aylık dönemlerin son ayı dahil önceki otuzaltı ay ve içinde bulunulan hesap dönemi yerine son oniki ay dikkate alınır. Bir hesap dönemi içindeki geçici vergi dönemlerinin herhangi birinde düzeltme yapılması halinde takip eden geçici vergi dönemlerinde ve içinde bulunulan hesap dönemi sonunda da düzeltme yapılır.
Bakanlar Kurulu; bu maddede yer alan % 100 oranını % 35’e kadar indirmeye veya tekrar kanunî seviyesine kadar yükseltmeye, % 10 oranını ise % 25’e kadar çıkarmaya veya tekrar kanunî seviyesine kadar indirmeye yetkilidir. İlgili resmi gazete; http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2003/12/20031230.htm#1
2) ENFLASYON DÜZELTMESİ UYGULAMASININ ŞARTI OLAN FİYAT ENDEKSİ ARTIŞI NASIL HESAPLANIR?
Mükerrer Madde 298’de bahsedilen Son üç hesap dönemi fiyat endeksindeki artışıhesaplarken bulunduğumuz ay son Yİ-ÜFE Genel endeksi ile 3 sene (36 ay) önceki yılın aynı ayını karşılaştırırız, İçinde bulunulan hesap döneminin hesaplaması yapılırken bulunduğumuz ay ile bir önceki yılın (12 ay) aynı ayını karşılaştırırız bu sayede 36 aylık ve 12 aylık Yİ-ÜFE artış oranlarını buluruz.
Son 36 aylık Yİ-ÜFE artış oranı %100 den fazla ve Son 12 aylık Yİ-ÜFE artış oranı %10 dan fazlaysa ve her iki şart birlikte gerçekleşiyorsa enflasyon düzeltmesi (muhasebesi) yapılır.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından açıklanan “Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksi” ne ilişkin verilere aşağıdaki adresten, Temel istatistikler, Enflasyon ve Fiyat başlığı altından ulaşabilirsiniz; http://www.tuik.gov.tr/UstMenu.do?metod=temelist
Örneklersek;
Son 36 aylık artış oranının hesaplanması;
2018 / Aralık (Yurt İçi Üretici Fiyatları Genel Endeksi) Yİ-ÜFE : A
2017 / Aralık (Yurt İçi Üretici Fiyatları Genel Endeksi) Yİ-ÜFE : B
2015 / Aralık (Yurt İçi Üretici Fiyatları Genel Endeksi) Yİ-ÜFE : C
Son 12 aylık Yİ-ÜFE (yıllık enflasyon) artışı : (A-B)/B
Son 36 aylık Yİ-ÜFE artışı : (A-C)/C
2018 / 3 Geçici vergi dönemi ayı enflasyon düzeltmesi analizi;
2018 / Eylül (Yurt İçi Üretici Fiyatları Genel Endeksi) Yİ-ÜFE : 439,78
2017 / Eylül (Yurt İçi Üretici Fiyatları Genel Endeksi) Yİ-ÜFE : 300,9
2015 / Eylül (Yurt İçi Üretici Fiyatları Genel Endeksi) Yİ-ÜFE : 254,25
Son 12 aylık Yİ-ÜFE (yıllık enflasyon) artışı : 46,15%
Son 36 aylık Yİ-ÜFE artışı : 72,97%
2018 / 2 Geçici vergi dönemi enflasyon düzeltmesi analizi;
2018 / Haziran (Yurt İçi Üretici Fiyatları Genel Endeksi) Yİ-ÜFE : 365,60
2017 / Haziran (Yurt İçi Üretici Fiyatları Genel Endeksi) Yİ-ÜFE : 295,52
2015 / Haziran (Yurt İçi Üretici Fiyatları Genel Endeksi) Yİ-ÜFE : 248,78
Son 12 aylık Yİ-ÜFE (yıllık enflasyon) artışı : 23,71%
Son 36 aylık Yİ-ÜFE artışı : 46,96%
2018 / 1 Geçici vergi dönemi enflasyon düzeltmesi analizi;
2018 / Mart (Yurt İçi Üretici Fiyatları Genel Endeksi) Yİ-ÜFE : 333,21
2017 / Mart (Yurt İçi Üretici Fiyatları Genel Endeksi) Yİ-ÜFE : 291,58
2015 / Mart (Yurt İçi Üretici Fiyatları Genel Endeksi) Yİ-ÜFE : 241,97
Son 12 aylık Yİ-ÜFE (yıllık enflasyon) artışı : 14,28%
Son 36 aylık Yİ-ÜFE artışı : 37,71%
2017 / 4 Geçici vergi dönemi enflasyon düzeltmesi analizi;
2017 / Aralık (Yurt İçi Üretici Fiyatları Genel Endeksi) Yİ-ÜFE : 316,48
2016 / Aralık (Yurt İçi Üretici Fiyatları Genel Endeksi) Yİ-ÜFE : 274,09
2014 / Aralık (Yurt İçi Üretici Fiyatları Genel Endeksi) Yİ-ÜFE : 235,84
Son 12 aylık Yİ-ÜFE (yıllık enflasyon) artışı : 15,47%
Son 36 aylık Yİ-ÜFE artışı : 34,19%
3) VUK MÜKERRER 298.MADDESİNDE ALTINDA “FİYAT ENDEKSİ” TEFE OLARAK TANIMLANMIŞTIR ANCAK NEDEN Yİ-ÜFE ORANINI KULLANMAKTAYIZ?
5024 sayılı kanunla 213 Sayılı VUK Mükerrer 298. Enflasyon düzeltmesi ve yeniden değerleme oranı başlığı altında “Fiyat endeksi” Toptan Eşya Fiyatları Genel Endeksi yani TEFE olarak tanımlanmıştır ancak değerlemede Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksi yani Yİ-ÜFE olarak kullanılmaktadır, bunun sebebi ise şudur;
5479 sayılı Kanunla 01/01/2006 tarihinden geçerli olmak üzere tüm vergi kanunlarında yer alan “TEFE” ibareleri “ÜFE” olarak değiştirildiğinden, Vergi Usul Kanununun mükerrer 298’nci maddesi uyarınca yeniden değerleme oranı da “ÜFE” endeksindeki artışa göre belirlenmiştir.
Daha sonra 1 Mart 2014 tarihli ve 289218 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan . 6527 sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun’un 14’üncümaddesi ile 5429 sayılı Türkiye İstatistik Kanununun (TİK) 58 inci maddesinde yapılan değişiklikle muhtelif mevzuatta Toptan Eşya Fiyat Endeksi (TEFE) ve Üretici Fiyat Endeksine (ÜFE) yapılmış olan atıflar, Kurumca hesaplanan Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksine (Yİ-ÜFE), tarım sektörü TEFE ve ÜFE’ye yapılan atıflar Tarım Ürünleri Üretici Fiyat Endeksine yapılmış sayılacağı belirtilmiştir.
4) ENFLASYON MUHASEBESİ HAKKINDA BİLİNMESİ GEREKEN BAŞLICA TANIMLAR NELERDİR?
Parasal olmayan kıymetler, parasal kıymetler, düzeltme katsayısı, reel olmayan finansman maliyeti ve taşıma katsayısı enflasyon muhasebesi uygulaması hakkında bilinmesi gereken başlıca tanımlardır. Bir sonraki yazımda bu tanımlardan ve örneklemelerden, özellikle de uluslararası muhasebe standartlarında (UFRS) (IFRS) enflasyon uygulamasından bahsedeceğim.
